Os contos de Pepe

"Pícaros, pero non groseiros". O mesmo título que leva o libro de contos que a Xunta lle editou a Xosé Cobas Suárez fai anos ben pode usarse con él mesmo. Este home ao que o nome tamén perdéuselle nun mar de Pepes, chegou con 17 anos e alá polo 1971 á Arxentina -dí él- no derradeiro barco de emigrantes que deixou ronsel no Atlántico. Ninguén sabe se é verdade ou non pero non importa. O que interesa, cando Pepe conta, é facer silencio e deixarse levar pola risa.

Dí que marchou da aldea de Piñor, "parroquia de San Lourenzo de Agrón, do concello de Ames (A Coruña)" -segun detalla no limiar do libro o catedrático de Xeografía e Historía Xosé María Lema Suarez- para fuxir dun casamento de comenencia ao que o querían forzar. E o malo pode que non fora a noiva senón, máis que nada, o sogro que viña na rebaixa tamén coma xefe.

Pepe Cobas é o corazón dun dos programas galegos que se poden ouvir nas radios de Bos Aires. Todos os sábados á tarde, o público de Un canto a Galicia gasta os dedos chamando á radio para deixar unha resposta á adiviña que propuxo este próspero industrial do ramo da panadería que non necesita pasar aí o tempo: os que o necesitan son os galegos que sintonizan as suas orellas e a sua memoria dende as catro da tarde para rir canto poden cos contos "pícaros, pero non groseiros", que xa se dixo, e cos labirintos dun cálculo imposible ou de contas que non saen.

Lema Suárez ainda garda un recordo nítido do momento no que Pepe Cobas e os seus contos xurdiron na sua vida: "Durante os respectivos meses de setembro dos anos 1996, 1997 e 1998 estiven na Arxentina impartindo cursos que formaban parte das actividades da Cátedra de Estudios Galegos Alfonso R. Castelao, radicada na Facultade de Filosofía e Letras da Universidade de Bos Aires. Prácticamente ningún dos asistentes ás miñas clases de lingua e cultura galegas era galegofalante. Habíaos de tódalas xeracións, pero case ningún nacera xa en Galicia".

Excepción entre eles era Pepe. E non só polo uso do galego. Sigue Lema Suárez: "Este profesor gardou algunhas mostras dalgúns dos seus alumnos e alumnas. De Cobas tamén, obviamente, e este exercicio que transcribo a continuación, realizado na clase, pode servirnos de exemplo desde enxeño creativo. Tratábase dun exercicio de narración no que había que introducir certas palabras e frases feitas; o texto había que realizalo na propia clase, sen tempo a pensar moito".

E Pepe Cobas entregou un papel con esta história: "Cando era rapaz novo era preguiceiro e tiña duas malas amigas: a noite e a lúa, e paseaba con elas debaixo das estrelas. Decía miña nai e mais a avóa que eu era un fervellasverzas, o único que sabía facer eran trasnadas, pero eso pasou ai moito tempo. ¡Onde vai! ¡Vaiche boa! Despois marchei para Arxentina pra non casarme cunha rapaza que estaba da miña casa a carreiriña dun can, porque si me casaba con ela ia ter que traballar de balde pra meu sogro e así como non me gustaba o choio... Acórdome que era polo Nadal, xustamente o día 22 de decembro que co frío da xiada tiña cristales o regato que tiñamos que andar a paso de boi, ir con xeito, había que ir con pes de lán porque a estrada estaba moi esvaradiza do orballo, e non davamos chegado a Vigo pra coller o barco prá Bos Aires, tuben que gacer fila pra que me deran o número do camarote. Ás veces, na fila apretaba tanto e tanto que era estar coma tres nun zapato e cando á noite puiden deitarme sentinme estar coma un rei nunha cesta". E engade o profesor: "Respectámo-lo orixinal e, polo tanto, tamén a súa ortografía (que nunca foi -nin é- o forte de Pepe). Pouco máis se lle pode pedir a un exercicio que había que realizar en escasos minutos a toda marcha".

Ainda que os contos de Pepe hainos que ouvir para que fagan todo o sentido que a fala lle construen, gústanme estes que vos deixo co desexo de provocarvos hoxe unha pequena e saudable gargallada.


Na cama con outro. Xa que estamos de xogadores de cartas, o outro día estaban catro na taberna botando unha animada partida de a brisca, e de repente entra disparado pola porta un home que se dirixe a un dos xogadores, dicindo: "¡Xan, deixa a partida, tira coas cartas e corre axiña á túa casa, pois a túa muller estache na cama con outro!". Érguese o Xan moi alterado e nervoso ciscando as cartas sobre a mesa e marcha correndo cara á súa casa. Ao cabo dunha media hora, volve a entrar Xan pola porta da taberna e diríxese á mesa da partida, disposto a continuar con ela. Ante a estrañeza dos compañeiros, o Xan exclama mentres toma asento no lugar que deixara: "¡Boh! ¡Con outro, con outro! ¡Pero se é o mesmo de sempre!".


A muller que lle berraba ao árbitro. Ben sabedes que agora o Deportivo da Coruña é un equipo poderoso, campión de liga española 1999-2000, pero hai anos o club era modesto e desde o graderío aínda podías falar cos xogadores... e cos árbitros. Eu ainda me acordo da primeira vez que fun á Coruña, ver xoga-lo Deportivo no seu vello Estadio de Riazor. Senteime na bancada e eu estaba caladiño sen dicir nada. Pero unha muller que estaba ao meu lado estaba inqueda e nervosa, moi alporizada, e berráballe e berráballe ao árbitro: "¡Pasmón!, ¡Aparvado!, ¡Fillo da túa nai! ¿Non ves que a parou coa man, burro? ¿Qué tes nos ollos, ho? ¡Ai, cando te teña a man! ¡Vaste acordar do día en que naciches! ¡Vouche bourar no lombo! ¡Cando te teña diante vaste acordar da allada, desgraciado!". Parecíame que a muller se estaba pasando nas súas palabras, mostreime disposto a lle valer ao árbitro e díxenlle: "¡Señora, por favor, mida as súas palabras, que non é para tanto!". Miroume cunha cara de can que fendía nubes, e díxome: "¡Pero a vostedes qué carallo lle importa o que eu lle berro ao meu marido! ¡Métase na súa vida!".