27 de nov. de 2007

Herdanzas

«
No entanto, teño sentimentos ambivalentes fronte ao galego. Por unha banda, sei que son diferente, que ignoro moitos dos seus costumes, que fixen un desenvolvemento que, nas circunstancias que me tocou vivir, non era posible en Galicia. Doutra banda, teño un sentimento de envexa porque eles, os galegos de alá, quedaron coa patria. Aínda que eu siga sendo no espírito tan dona lexítima desa terra como eles, non terei a capacidade de legala aos meus descendentes co sentimento de pertenza do que nace e se reproduce no lugar de seu. Perdín o poder de transmitir o legado que recibín dos meus antepasados que fecundan a terra de Marrozos desde a noite dos tempos. O espolio máis grande que me impuxo a emigración foi o da capacidade de legar o vínculo ancestral cun territorio e unha cultura. Quedeime coas raíces ao aire...
»


Así remata o artigo que María Rosa Iglesias leu fai dous meses máis ou menos. Ela naceu en Compostela e foi arrasada pola emigración da súa familia con cinco anos. Non foi asimilada. Nunca. E tanto non foi asimilada que o seu fillo maior é historiador na UBA e na USC. Un historiador que percorre as entrañas da diáspora galega en Bos Aires. E con todo, isto é o que sinte.

21 de nov. de 2007

Recordar

Investigadores da Universidade de Bos Aires aseguraron que a memoria garda con más facilidade datos vencellados con algunha carga afectiva. Na ponencia "Memorias naturales y artificiales" organizada polo Centro Cultural Ricardo Rojas, o académico Jorge Medina explicou: "Os humanos só podemos lembrar determinadas situacións individuais ou sociais". E ao momento de pescudar por qué a memoria rexeita algúns detalles da vida, os científicos coinciden en que as emocións ocupan un sitio importante á hora de afianzar as lembranzas. Medina suliñou: "As memorias gárdanse mellor cando hai un ton afectivo no asunto e un certo nivel de emocionalidad".

14 de nov. de 2007

Variacións sobre o patrimonio

En España preto do 90% dos maiores de 65 anos teñen unha vivenda en propiedade, pero pasan por dificultades económicas nos seus últimos anos, porque prefiren conservar a súa casa para que a herden os seus descendentes. Galicia-Hoxe



- Mamá, por qué non pon o vestido novo ese que mercamos en vez de ir así vestida con eses farrapos?
- Boh... farrapos! qué ten este vestido? Esta ben ainda.
- Pero poña o novo!
- O novo? Muller non, ese gárdoo.



A miña avóa morreu con máis de 90 anos. Estou segura, moitos camisóns quedáronlle sen estrear. Gardábaos porque eran moi bos, ou moi bonitos, ou sinxelamente moi novos.

8 de nov. de 2007

meme x 8

Aprendo esta mañá de primaveira (día 8 por certo) que o 8 é o número atómico do osíxeno. Entérome tamén que no sistema anglosaxón de medicións, hai 8 onzas nunha cunca, 8 pintas nun galón, 8 furlongs nunha milla e aproximadamente 8 chiscos nunha culleradiña. Oito é o número de patas que teñen as arañas e o número de pesos nun real español durante a época colonial. O 8 represéntase coas 2 serpes enlazadas, símbolo do equilibrio entre forzas antagónicas. "Tamén representa o eterno movemento cósmico base de rexeneración e de infinito, polo que o 8 tombado vese representado en moitas pilas de bautismo".

Digo eu que ten que ser por todo iso que o meme este púxose tan dificil. O primeiro que vin foi o da Raiña co que rin moitísimo! Dalí cheguei á orixe do asunto e, como levaba días sen tempo para facer visitas aos amigos, onte e hoxe atopeime con todas as versións, formas, historias e recursos posibles de ser imaxinados. O de Arumes achega os temas mais citados polo blogomillo adiante pero faino cunha gracia encantadora e se algún fallaba xa chegou OCCAM a completar a lista; Suroeste percorre momentos epifánicos da súa vida co seu estilo de sempre, sempre fascinante. Qué fago eu enton? A idea de falar de sitios mellor non porque Paideleo fíxoo co seu ton de cronista virtuoso; o dos tangos tampouco por non cansar e porque o de ZeroVacas é impecable! Rifo I de Zeuquirne cumpriu coa gastronomía, faltaba máis! o malo foi chegar a esa foto e a ese artigo sobre as 21 e traballando no xornal... E se nalgún momento dixen que mellor fotos, pois nada porque Pau atopou unhas fermosísimas.

Nestes casos críticos, sempre valen os amigos. Déixovos con oito homes e mulleres (bueno, son nove) que, polo mundo adiante, fan o que Castelao pedía: dan sona a Galiza.

Andrea Cobas Carral. Licenciada en Letras. Docente e investigadora da Universidade de Bos Aires. Bolseira do CONICET. Está iniciando os seus estudos de doutoramento cun proxecto sobre as representacións da violencia de Estado na narrativa do Cono Sur dos últimos quince anos. Coordina o Ciclo de Literatura Galega "Lectores en Bos Aires" que se desenvolve no mítico Café Tortoni. Foi docente da Cátedra de Estudos Galegos "Afonso R. Castelao" e publicou diversos traballos críticos en publicacións académicas arxentinas e estranxeiras. Ademáis de todo, ten un exquisito sentido do humor e un blog.

Alguén dixo que Delmi Álvarez é a "ollada da porta de atrás: a humanidade sempre retratada no seu sufrimento e a súa alegría. As súas instantáneas son flashes nas que a composición do espacio non é máis que a casualidade case espontánea". Eu de fotografía non lles sei moito pero podo dicir que as imaxes que lle vin a este home son quen de capturar algo tan esvaradío coma a alma. Para máis detalle, a alma galega. Os datos din que é fotoxornalista freelance e que ese traballo de reporteiro gráfico mestúrao coa impartición de cursos, conferencias e seminarios (unha das maneiras da xenerosidade). Foi editor gráfico no desaparecido Diario de Galicia (1985-87) e é autor de varios libros e proxectos de documentalismo. É gañador de dous dos prestixiosos premios Fotopress. Foi fundado do Seminario Galego de Fotoxornalismo.

Nancy Pérez Rey ten dúas cousas impresionantes: a súa bondade contaxiosa e unha enerxía revolucionaria que xa é moito dicir nun país coma Cuba. É licenciada en Xeografía e Historia, na Sección de Historia de América, pola Universidade Complutense de Madrid e realizou cursos de doutoramento no Instituto Ortega y Gasset de Madrid e un máster en Poboación e Migracións na U.S.C. Foi documentalista do Arquivo da Emigración Galega do Consello da Cultura Galega e bolseira de investigación no Departamento de Historia Contemporánea e de América da USC. Actualmente realiza a súa tese de doutoramento sobre a emigración galega na área de Nova York e ten publicadas varias investigacións arredor da emigración e o exilio galego en América. Por fóra do seu CV formal, é a presenza galega na Habana.

Manuel Casal Lodeiro ven de voltar a Galiza. É unha desas voltas que só coñecemos os galegos de fóra. Porque é voltar a un sitio onde non estivemos antes. O que dicía María Rosa Lojo nun fermoso ensaio. Non é que Casdeiro non estivera antes na terra. É que, a contramano da xente do seu tempo, el deixa a súa vida en Bilbao para buscar futuro na Galiza. É licenciado en Informática pola Universidade de Deusto (Bilbao) e o creador e xestor da comunidade virtual Fillos de Galicia. Premio "Galeguidade" de ensaio 2003 con "O papel de Internet na conservación da identidade e cultura galegas entre os descendentes dos emigrantes".


Marga ten nomes e vidas varias. Marga Romero Lorenzo é licenciada en Filoloxía Hispánica e Galego-Portugués pola USC. Profesora de Ensino Medio de Lingua e Literatura Galegas. Exerceu a docencia como Lectora de Lingua e Literatura Galegas na Universidade de Tréveris (1995-2000) e impartiu aulas na Universidade de Colonia. É Vicepresidenta da Asociación Galego Alemá. Marga do Val é crítica literaria e articulista e como tal colabora en diferentes medios. Como escritora deixou pegada en varios libros. E como actriz non deixa de apañar aplausos e parabens. E todo na mesma muller intensa, ilimitada e ceibe, sen prexuizos que é un dos xeitos máis audaz de ser libre.


Non teño amigos no Patronato da Cultura Galega de Uruguai. Non importa porque dende a súa tarefa son amigos de todos os galegos do mundo. O historiador Xosé Manoel Núñez Seixas deu unha definición do Padroado rigorosamente xusta: "Unha verdadeira alfaia como institución dende a súa fundación, que se mantén fidel á tarefa de preservar o patrimonio e termar da cultura galega na capital uruguaia". Fundouse no ano 1964 (8 de xuño) por iniciativa dun grupo de bos galegos. Xurde como un xeito de resposta á situación da Terra e mais da colectividade galega no Uruguai. Desde a súa fundación ata o remate do franquismo foi un foco de resistencia, centrando o seu quefacer no eido cultural –como ten pasado co galeguismo en varios momentos da nosa historia-. Nesta negra etapa, o Patronato publica libros en galego, de autores e temas prohibidos na Terra; danse conferencias, fanse exposicións… Din que a razón de ser desta institución é “promover e espallar a cultura galega” para o que unha das bandeiras foi sempre a defensa do idioma, convencidos, como Castelao, que “se somos galegos é por graza e obra do idioma”.


Ruy Farías Iglesias leva un nome raro que fala, sobre todo, da inmensa persoalidade da súa nai que o sinalou dun xeito único facendo del unha persoa inesquecible. Naceu en Bos Aires e é Profesor de Historia pola Universidade de Buenos Aires e case douctor pola Universidade de Santiago de Compostela, onde investiga a emigración galega ao Sur do Gran Buenos Aires. Membro do Programa de Historia Oral da UBA, nel traballa sobre a represión en Galicia durante e logo da Guerra Civil española, e o exilio galego á Arxentina. A través desta temática colabora tamén co proxecto de investigación interuniversitario "As vítimas, os nomes, as voces, os lugares" para a para a recuperación da memoria das vítimas da represión franquista en Galicia (USC, Universidade de Vigo e Universidade da Coruña). Baixo a dirección da Doutora María Rosa Lojo forma parte do proxecto de investigación "Os galegos no imaxinario socio-cultural arxentino", financiado polo Consello da Cultura Galega.


E falando de María Rosa Lojo, non está de máis lembrala e dicir de novo que é doutora en Letras pola Universidade de Bos Aires e investigadora do Conicet. Recibiu tamén o Primeiro Premio de Poesía da Feira do Libro de Bos Aires (1984) e o Primeiro Premio Municipal de Bos Aires Eduardo Mallea de narrativa (1996) pola novela La pasión de los nómades, entre moitos outros; asemade é colaboradora permanente do suplemento literario do xornal La Nación. O seu pai, galego republicano, exiliouse en Arxentina tras a Guerra Civil. Por dúas veces foi finalista do Premio Planeta e non deixa de escribir e publicar historias. O seu último libro Cuerpos resplandecientes: santos populares argentinos, ao que alcuma agarimosamente "Los santitos" está dando moito que falar nestes días na prensa, na radio e na televisión arxentina. María Rosa Lojo fai da súa orixe galega parte do seu traballo profesional e académico. O que moitos esconden ou esquecen, ela o loce.


Hai moitas maneiras de falar de Ana Miranda. Coma cadro do BNG (é portavoz desa forza no Parlamento Europeo no marco do acordo polítco coa coalición Galeuscat), coma experta en Dereito Europeo e Internacional, coma emigrante (marchou a Bruxelas en 1997 onde exerce sua actividade profesional), coma a nai dunha Mafalda con todas as letras, ou coma a autora e coordinadora de artigos e publicacións sobre a diáspora galega... Dende abril de 2007, é Vicepresidenta da Alianza Libre Europea (ALE), un partido político europeo ao que pertence o BNG. Eu prefiro falar dunha muller baixiña, de sorriso luminoso e sempre disposta a escoitar, que fixo propia unha tarefa máxica: cando non o notades, cando semella que está liada noutras cousas, cando menos o pensades, Ana tece pontes. Pontes e autovías, vieiros e camiños. Calquera cousa que achegue aos galegos que andan no mundo. Ana loita na diáspora para desfacer a lonxanía da emigración: galegos somos todos, di. E como o di con tanta convicción haberá que crerlle...

E como non hai meme se non hai convidados, chegoume por Mario, Mr Tichborne e rosa enriquez e deixoo aos que ainda non o fixéstedes.

1 de nov. de 2007

Che bandoneón

Non é preciso facer nada en especial porque -mesmo sen querelo- o tango sempre vai atopar a maneira de meterse na vida das persoas que por estes recunchos do mundo viven. Hai quen di que é logo dos 30 anos, cando as letras comezan a falar da propia vida: das penas, das decepcións, dos vicios e dos erros, do desamor, da soidade.

Porén, o meu primeiro contacto co tango comezou aos 3 anos. Non foi entre os meus. Foi no bus que me levaba á escola e que, ao mediodia, me devolvía á miña casa. O dono dese vehículo era un home raro. Medía preto dos dous metros de altura e iso, que o facía un tío moi alto para os adultos, transformábao sinxelamente nun xigante para os rapaces que movía pola cidade de Avellaneda. Ademáis, todo o que tiña de gótico, tíñao tamén de magro e de feo. Se cadra pola altitude, os seus ósos daban a impresión de estar un chisquiño desconectados e sempre en risco de derrubarse coma un castelo de naipes. Se tal non sucedía era porque unha pel oscura e marcada contiña esa carcasa tremente ainda sen ser quen de disimular a desarticulación das pezas.

Chamábase Nino. Bueno, todo o mundo chamáballe Nino e hoxendía sería sinxelamente impensable que un home tan raro e tan feo fixera o traballo que el fixo durante anos e anos. Agora, os nenos viaxan á escola en pequenos transportes, levados por mozas case sempre novas e case sempre guapas, que a forza de sorrisos e de voces fálsamente agudas espantan medos pedófilos dos pais. Pero falabamos do tango.

Non sei ben por qué Nino facía ese traballo cos nenos porque, certamente, tiña por nós -os rapaces- o mesmo interés que eu pola F1. Durante a viaxe de cada mañana ficaba ausente, concetrado na radio. Pero nas do mediodía falaba bastante ainda que polo xeral só até que, repentinamente, consideraba a algún dos nenos maiores o seu interlocutor. Entón, invaba temas e comentarios completamente inapropiados e moi divertidos.

Nino era un tanguero. Non dos de hoxe senón dos de antes. Escoitaba un detrás do outro, ducias e ducias de tangos e cantábaos con entoación e propiedade. Non se trabucaba xamáis nas letras e, se tiña a sorte de que un semáforo ou un tren detiveran un momento a marcha, entón ademáis de cantar tocaba un bandoneón imaxinario cos seus dedos de caña de sucre, o corpo adiante e o pe marcando o compás.

Dez anos pasei mañás e mediodías nese bus. Aprendín coma os pericos letras e letras de tangos que, dende logo, falaban dun mundo alleo e descoñecido. Hoxe ese mundo é propio e próximo e eses poemas tamén -ás veces- falan de min. Se cadra, Nino non era tan alto. Se cadra, non era tan feo. E pode que nin sequera fora tanta a música que escoitaba. Pero sempre, sempre, será un virtuoso músico, cun bandoneón invisible.