12 de set. de 2006

Terrorismo

Meu avó Xoaquín non tiña medo. A nada. Non, polo menos, que alguén sexa capaz de lembrar. As memorias da familia traeno de volta cando neno, retando a saña do seu avó e coidador ao que non lle tremía a man para darlle canta labazada permitíanlle as suas forzas de vello se o rapaz deixaba as vacas para fuxir á escola a fartar aí a sede de saber que sempre tivo. A noite que o sacaron da carcere na que estaba por fuxir dunha guerra allea (allea a todos os sensatos, como sempre é unha guerra), dixeronlle que ía dar un paseo. El, que ben sabía cal era o destino desa viaxe, tivo a astucia de mandar recado coa nova a certo amigo crego con chegada aonde moitos non chegaban. E non falo do ceo, precisamente. Tivo esa picardía. Pero medo, medo non se sabe se tivo. Nin na guerra. Nin nos anos de Garda Civil. Nin no barco. Nin nos traballos case esclavos que fixo na Argentina. Meu avó Xoaquín non tiña medo.

Xerónima, a miña avóa e a sua viuva, naceu no ano 1916 e soubo cedo na vida que a guerra sentíase no estómago. Como o medo. Moitas veces o terror percorreulle o corpo, xelandolle o sangue e enchoupandoa dun suor frío e paralizante. Pasoulle a vez que os franquistas dispararonlles ás mulleres da aldea para que saisen do camiño. Pasoulle no barco cando Anita puxose maliña e alguén -sen nada de tacto nin idea da diplomacia- contoulle que se morría no mar guindaban o corpo ás aguas. E pasoulle todas as veces que os fillos estiveron no hospital. Pero as veces que é mais intenso ese pánico é nas noites de tempestade: dende nena e hoxe, con 90 anos tamén, sofre cos alustros e tronos dun xeito irracional e intenso. Entón, reza. Coma sempre.


Tamén rezaba moito o meu avó Xosé. E non tanto porque tivera medo do demo, senón porque tiña pánico de Deus. De Deus e do feito na súa vida. Pero esa é outra historia. Lembrei estes contos familiares ao ler unha entrevista á académica Rossana Reguillo, mestra en investigación no Departamento de Estudios Socioculturales del Instituto de Estudios Superiores de Occidente (ITESO), de México. Leva tempo traballando sobre xuventude, culturas urbanas, comunicación e medios masivos, e o medo.

Di ela: “En los últimos tres años -casi cuatro ya- en una intuición muy motivada por mi propio trabajo de investigación previo, entendí que había que estudiar cómo se estaban produciendo los nuevos mecanismos de miedo en nuestras sociedades para tratar de entender precisamente algunas formas de socialidad, algunas formas de comunicación y sobre todo tratar de entender la vida cotidiana, el día a día de nuestras sociedades en América Latina. Ahí empecé a plantearme la necesidad de trabajar el miedo como un dispositivo de control político social, bajo la hipótesis o la premisa de: quien logre apropiarse de nuestros miedos será quien logre definir cuál es el proyecto social del siglo XX”. E, claro, tiven medo.

18 comentários:

Lúa disse...

escalofriante medo que sinto o ler isto...

Nemeth disse...

O que ten cú ten medo e o medo (coma o falar) non ten cancelas... O medo axúdanos a aguzar o inxenio e os sentidos. Só hai que procurar controlalo, convertelo nun aliado, que non fiquemos paralisados por el. Entón semellaremos non ter medo. Pero só o semellaremos...

unha aperta

Anônimo disse...

He, coido que eu tamén tiven un avó preso por no ir á guerra, estaba emigrado en Portugal e non viu presentarse a filas, ou algo así.
O do medo como instrumento político é moi vello, George Orwell fixo reflexións moi intresantes ó respecto, hai máis de medio século, pero a cousa xa se coñecía na antigüidade. Por suposto, ningunha institución vai facer das persoas uns valentes, empezando polos mestres, que prefiren un alumno que acepte a súa autoridade a un que lle conteste e non lle teña... "respeto". Na man de cada un está non se deixar enganar polo medo que outros fabrican.

moucho branco disse...

o medo é mal compañeiro e peor conselleiro, creo que a meta de toda sociedade é aprender a viver sen el...

saúdos.

David disse...

Penso que o medo é algo imposíbel de erradicar, aínda que é moi interesante a reflexión de nemeth: temos que intentar controlalo e facelo útil. Un post moi interesante, por certo. ;)

Anônimo disse...

Eu non son un Xoaquín, máis ben son unha Xerónima. E a derradeira parte do texto tamén me da medo. Moito.
Preciosa redaccion.
Un saúdo.

paideleo disse...

Dende logo que os que teñen o poder saben como meter medo á xente.
Tiveches uns avós ben afoutos.

X disse...

Hai algúns post que xustifican a existencia do blog no que se insiren, este é un deles, conservareino, parabéns.

Anônimo disse...

As sociedades fascistas ou “próximas” utilizan o medo para someter ás súas administradas, as formas de o xerar, é sutil en ocasións, ás veces burda, pero case sempre paternalista e unha das formas máis exacerbadas do paternalismo é o caciquismo. Eu tamén sinto medo do medo.

Anônimo disse...

Emocionante relato o dos teus avós, e escalofriante reflexión a de Rossana Reguillo, coa que estou totalmente dacordo, quen sexa dono dos nosos medos será o dono do proxecto social do noso século.

Anônimo disse...

Gustoume moito ler o que escribiche dos teus avós.
O medo sempre é castrante, aniquila a acción, invalida o progreso...

Unha aperta sen medo para que a dor marche de vez.
;)

Anônimo disse...

A miña nai sempre tivo pavor ás tormentas, ela que tamén foi sempre unha muller moi valente...
A sombra do medo é a máis pavorosa porque nos atrapa e faise dona da nosa libertade.
Bicos

Torreira disse...

Mercan o noso medo para facer kalimotxo coas nosas conciencias

Fer Trombón disse...

O medo mata a mente e sen mente non somos nada...

Veloso disse...

O grupo das Azores, os terroristas, certos líderes relixiosos, as técnicas de mercado... Todos procuran que teñamos medo para poder someternos a gusto. Pero na nosa man está que sexan eles os que acaben sentindo o temor da derrota.
Moi fermosas as túas lembranzas, Torredebabel, como sempre. Unha aperta agarimosa para ti e para toda a túa familia.

Anônimo disse...

Lembroume o seu post ao documental de Michael Moore "bowling for columbine", onde se chega á conclusión que as taxas de violencia que se dan nos USA débense á cultura do medo que practican contunuamente.

Un documento visual máis que aconsellábel.

torredebabel disse...

Moita razón tendes, os medos non só son bos para dominar, tamén o son para vender. Moitas grazas polas vosas palabras, sodes a intelixencia e a compaña que dan forzas fronte ao medo.

Ra disse...

Sencillamente precioso.