Terrorismo

Meu avó Xoaquín non tiña medo. A nada. Non, polo menos, que alguén sexa capaz de lembrar. As memorias da familia traeno de volta cando neno, retando a saña do seu avó e coidador ao que non lle tremía a man para darlle canta labazada permitíanlle as suas forzas de vello se o rapaz deixaba as vacas para fuxir á escola a fartar aí a sede de saber que sempre tivo. A noite que o sacaron da carcere na que estaba por fuxir dunha guerra allea (allea a todos os sensatos, como sempre é unha guerra), dixeronlle que ía dar un paseo. El, que ben sabía cal era o destino desa viaxe, tivo a astucia de mandar recado coa nova a certo amigo crego con chegada aonde moitos non chegaban. E non falo do ceo, precisamente. Tivo esa picardía. Pero medo, medo non se sabe se tivo. Nin na guerra. Nin nos anos de Garda Civil. Nin no barco. Nin nos traballos case esclavos que fixo na Argentina. Meu avó Xoaquín non tiña medo.

Xerónima, a miña avóa e a sua viuva, naceu no ano 1916 e soubo cedo na vida que a guerra sentíase no estómago. Como o medo. Moitas veces o terror percorreulle o corpo, xelandolle o sangue e enchoupandoa dun suor frío e paralizante. Pasoulle a vez que os franquistas dispararonlles ás mulleres da aldea para que saisen do camiño. Pasoulle no barco cando Anita puxose maliña e alguén -sen nada de tacto nin idea da diplomacia- contoulle que se morría no mar guindaban o corpo ás aguas. E pasoulle todas as veces que os fillos estiveron no hospital. Pero as veces que é mais intenso ese pánico é nas noites de tempestade: dende nena e hoxe, con 90 anos tamén, sofre cos alustros e tronos dun xeito irracional e intenso. Entón, reza. Coma sempre.


Tamén rezaba moito o meu avó Xosé. E non tanto porque tivera medo do demo, senón porque tiña pánico de Deus. De Deus e do feito na súa vida. Pero esa é outra historia. Lembrei estes contos familiares ao ler unha entrevista á académica Rossana Reguillo, mestra en investigación no Departamento de Estudios Socioculturales del Instituto de Estudios Superiores de Occidente (ITESO), de México. Leva tempo traballando sobre xuventude, culturas urbanas, comunicación e medios masivos, e o medo.

Di ela: “En los últimos tres años -casi cuatro ya- en una intuición muy motivada por mi propio trabajo de investigación previo, entendí que había que estudiar cómo se estaban produciendo los nuevos mecanismos de miedo en nuestras sociedades para tratar de entender precisamente algunas formas de socialidad, algunas formas de comunicación y sobre todo tratar de entender la vida cotidiana, el día a día de nuestras sociedades en América Latina. Ahí empecé a plantearme la necesidad de trabajar el miedo como un dispositivo de control político social, bajo la hipótesis o la premisa de: quien logre apropiarse de nuestros miedos será quien logre definir cuál es el proyecto social del siglo XX”. E, claro, tiven medo.