Zume de limóns

Di a miña avoa Xerónima que o terror que sinte no corpo ao estoupar cada lóstrego os días de tormenta venlle dende aquela tarde na que viu como un lategazo de luz deixou sen vida, alí mesmo e inmediatamente, a un seu veciño. O alustro matou ao home e condenou á miña avóa a unha extraña penitencia: en cada trono, en cada día de treboada, ela recupera unha e mil veces esa morte, ese reflexo luminoso asasino que volve cobrar no presente a vida do home aquel, mentres un medo irracional e todopoderoso baleiralle o entendemento.

Fai algúns días, unha impensada tormenta pechou o ceo da tarde e pintou de cor negra o serán de Bos Aires. A desfeita climática, moi esmeradamente tecida polo cambio climático, atopou desprevenidos aos bonaerenses. En poucos minutos milleiros deles quedaron atrapados pola inundacion, paralizados polo caos de coches e buses, e martirizados pola rabia dun bombardeo de lóstregos que imprimiu medo até no rostro do máis valente. Nese mesmo momento, miña avóa Xerónima tivo un infarto. O segundo. Nun corazón de 90 anos.

Ela non se decatou. Está afeita e non queixarse, a aturalo todo. O que decía Castelao. Xa sabedes. Dous días infartada sen decir nada. Chamáronme o sábado pola mañá. Estaba eu na universidade dando clase mentres ela estaba en estado crítico no mellor centro cardiolóxico do país.

É posible cunha muller de 34 anos coma min, nai por riba, deba de estar afeita á morte da xente maior. Pero os avós son unha peza clave na vida dos que somos galegos ectópicos*. No meu caso, a miña avóa Xerónima é a miña memoria galega.

Non só pola prodixiosa capacidade de lembralo todo (moitas veces penso nela como a versión femenina do Funes, el memorioso, de Borges), senón porque non teño aquí pegadas da miña historia galega. O que son, o que foron e ainda son os meus, a longa cadea na que eu son apenas unha peza mais, vive na memoria da miña avóa e o dia que ela falte, pois quedarei perdida, illada. Non teño rúas, recantos, casas e falas... todo quedou alá.

Fun onda ela. Tiña oxixeno, un novelo de cables e tubos que lle entraban e saían do corpo e case non podía falar. Un momento antes, quitáranlle os aparellos de medición e todo o que tiña porque, decían os médicos, que non valían xa para nada. Era cousa de agardar o momento do pasamento. Nese estado, achegueime para bicala e díxome case sen voz: "Non hei morrer. Non ainda. Teño limóns na casa e quería facer con eles un zume, que non quero que se perdan".

Non morreu, non. Para sorpresa dos médicos e de todos, recuperouse algo. O corazón quedou moi mal, fraxil, ela toda é coma un cristaliño finiño e feble. Pero miña avóa Xerónima está afeita a cumprir o que promete. O dos galegos na diáspora coma un pobo honesto. Xa sabedes.


* A frase débolla a Antonio Pérez-Prado, o autor de Los gallegos y Buenos Aires, que lla dixo ao historiador Ruy Farías cando este lle preguntou qué era el: ¿arxentino? ¿galego? ¿galaicoarxentino? e Pérez-Prado contestou: "Son un galego ectópico, un galego criado fóra do útero de Galicia".