Aprender a aprender

Levo case unha década dando clases de xornalismo na universidade e ainda non consigo vivir ese traballo coa tranquilidade que sinto na redacción do xornal ou na revista na que escribo. Especialmente, o remate das clases en novembro bébese todo o meu tempo que nunca é abondo para correxir, analizar, pensar e buscar que un número, só iso, fale de todo o proceso que cada un dos alumnos fixo en case nove meses de traballo académico. A búsqueda da xustiza, da honestidade (conmigo e con eles) é, pode, o traballo mais ingrato e mais difícil de todos os que fago nesas aulas.

A profesora que son hoxe moito ten que ver coa estudiante que fun no pasado. Daquela, sentinme agradecida polos homes e mulleres que mostraban respecto polos alumnos, que esixían a maior calidade e compromiso deles porque tamén deixaban nesas clases un traballo de calidade e compromiso co ensino público. Lembro especialmente aos profesores e profesoras que non tiñan intención de "encherme" de coñecemento coma se fora eu unha caixa pasiva e baleira, senón que souberon bucear en nós, os estudiantes, na procura de atopar dentro o que eramos capaces de facer e deixárnolo ver e descubrir.

So teño palabras de agradecemento para a profesora de literatura do colexio que nos deu a oportunidade e as ferramentas para escribir para alguén, que nos desvelou a posibilidade de espertar sentimentos a partir da palabra. Tiña eu, daquela, 13 anos, mais ou menos. E ainda que xa non lembro o nome desa muller, onde estea pode estar segura que a lembrarei sempre.

Tamén gardo un marabilloso (case máxico) recordo do día no que un home novo, de roupas informais e cabelos tolos, chegou á clase na que hoxe eu son profesora e dixo: "Chámome Carlos Polimeni, son xornalista e os xornalistas facemos as siguintes cousas...". Esa mañá unha porta abriuse na miña vida e, sen dúbida, nin eu nin a miña existencia fumos as mesmas.

E, de todos, sinto especial agradecemento por tres mestres. Ulises Muschietti, de quen aprendín todo canto sei deste oficio: a técnica, o respecto, a paixón, a distancia, a crítica e o escepticismo, a búsqueda por escribir dun xeito fermoso ainda cando non chega o tempo. Miña nai, que sempre foi a mestra mais temida da escola e tamén a mais respectada: esa que os nenos non querían ter nas clases e esa que os pais pedían para eles porque sabían que esa esixencia abría portas. E Ángel Berlanga, o meu home, que non se deixa levar pola urxencia e, ainda nestes tempos, coma un cabaleiro, coma un Quixote, escribe fermosas notas, coidadas, da mais alta calidade. A eles toda a miña admiración e agradecemento.

Pero é novembro e hai que pechar notas, completar planillas e decir, cun número, canto e cómo traballou cada quen, canto e como incorporou conceitos e ideas, canto foi capaz cada un deles de apropiarse das ferramentas conceptuais e profesionais e se é capaz ou non de cristalizar esas ideas en distintos tipos de textos. Será para non sentirme illiada nesa tarefa, que tamén pido que os estudiantes fagan unha evaluación deles, da materia e de min. E sempre critican o mesmo que agradecen: a esixencia.

"La verdad que el taller es una mezcla entre padecimiento y regocijo. Sin demagogia, es la materia que mas me gustó de la carrera (por ahora), pero también la que más esfuerzo me requirió. Antes de arrancar, ya estaba casi definido que no seguiría periodismo, gracias a esta materia no sólo cambié mi decisión sino que estoy trabajando (como colaborador) en La Nación". Guillermo.

"Me gustó mucho la idea de aprender con la fórmula de ensayo y error. Escribir, reescribir y volver a hacerlo todas las veces que era necesario es una excelente fórmula, porque esto es una materia práctica y se aprende practicando". Guillermina.

"Para mi fue dificil. Con momentos de muchos nervios, tensión, noches sin dormir. Pero creo que me dio la visión periodística que no tenía". Rosa.

"Aprendí mucho. Experimenté cosas nuevas y eso me encantó. Creo que esperaba menos del taller, algo más relajado, pero me terminé encontrando con usted. Y estuvo buenísimo. La exigencia que nos impuso, la disciplina de hacer las cosas bien, las consignas (a simple vista imposibles) son lo que hicieron de este taller mi preferido. Como ya le dije, aprendí mucho del taller, y aprendí mucho de mi también". Sofía.

"Rescato mi aprendizaje y a mis docentes que fueron exigentes, pero sacaron cosas que no pensé que podía hacer". Andrea.

"El taller me pareció muy bueno. Valió la pena el esfuerzo. Sacó cosas de mi que parecían dormidas". Diego.

Esas poucas palabras merecen todo o esforzo do ano. O baixo salario. As pésimas condicións nas que damos clase. Eu concordo co dito polo ex rector da Universidade de Bos Aires Guillermo Jaim Etcheverry, médico e home de ensino que -fronte á idea neoliberal de que a educación formal ten que ser divertida e liviá, case un xogo- lembrou: "No se valora la educación, ni desde la política ni desde los hogares, por más que se diga otra cosa. Y creo que es culpa de los adultos, que no entendemos ni enseñamos que el estudio es sacrificio y esfuerzo, no diversión. La educación no tiene que ser entretenida, sino exigente. Mientras eso no se entienda, desde las casas y desde el Estado, vamos a seguir así".

(A foto é do fotoxornalista galego Delmi Álvarez que fixo unha visita/conferencia/reportaxe da que xa vos contarei e que pode verse acá).