1 de fev. de 2007

Pinta a túa aldea

Se cadra, é verdade esa idea que dí que somos moi semellantes ao lugar onde nacemos. Se cadra, cada aldea imprime na alma da súa xente trazos e cores propios que, co tempo e a súa eterna paciencia, eles rematan por sentir que son propios, deles, que xurdiron en eles e morrerán con eles. E é nese erro onde reside a enorme sabedoría dese lugar-berce: en nutrir o noso ego, fomentar o noso individualismo facendo invisible á nosa mirada esas pegadas que falan ao mundo da nosa orixe.

Se cadra, León Tolstoi tiña razón: "Pinta a túa aldea e serás universal". Xabier Feixoo leva tempo pintado a súa. "Tiven amoreadas durante anos multitude de artigos e documentos sobre o meu concello (Sandiás), sobre a lagoa de Antela e sobre A Limia, e decidín buscarlle unha saída para darlle visibilidade a tal feixe de documentación. ¿Como fixen? Pois resumín a información e púxena nunha páxina web", conta.

A fórmula semella sinxela. A resposta sobre os motivos tamén: "¿Por que a levo dende entón? Pois para dar a coñecer e por en valor (palabra de moda) o rico patrimonio cultural do meu concello e da Limia. É unha iniciativa modesta e moi local mais imaxínate se se realizara nos 315 concellos da nosa terra", suxire.

E eu podo imaxinalo. Claro que si.

Algún tempo atrás, falei eu das miñas aldeas arxentinas. Pero tamén teño unha aldea galega. Chámase Nigueiroá ainda que o cartel do camiño pon mal o nome. A correxión foi feita polo meu curmán Lisardo que herdou do seu pai o compromiso de coidar da aldea coma se fora a súa responsabilidade. Cando estiven alá (xa fai unha década) pareceume simbólica esa falta de coidado na toponimia oficial, ese descoñecemento, ese esquecemento dos pobos que fican na raia.

Durante décadas, miña nai buscou con énfase en cada enciclopedia que lle chegaba ás mans o nome da súa aldea. E durante décadas non o atopou. Tampoco figuraba no ano 1996, cando fun alá. Pero Nigueiroá si estaba.

Dos cultivos, as vacas e ovellas, das festas, das xentes e xentes traballando a terra, das flores e dos rapaces que poboaban as historias e lembranzas dos meus, non atopei case nada. Unha aldea de poucas persoas, moitas moi vellas, de mozos que viven e traballan en Ourense, Pontevedra, Bilbao... E ainda así, nese testemuña do pasado e do presente, fun feliz. Inmensamente feliz. Porque nesa aldea eu atopei a parte de min que non encaixaba nesta beira do Atlántico.

Esas pezas se acomodaron en Nigueiroá, en Quintá, no Viñal, nesas corredoiras, na casa da tía Jesusa comendo rosquillas e roscón e escoitando a metade que faltaba das historias tantas veces escoitadas, xantando con Emilio, Amparo e Rocío na mesma casa na que naceu a miña avóa e logo tamén a miña nai, falando e falando con Lisardo.

Se cadra Xavier ten razón: "Podemos e debemos empregar as novas tecnoloxías para salvagardar a nosa memoria (as lendas das nosas aldeas, as súas tradicións, as cousas dos nosos avós, os nosos documentos, etc.) para legarlles algo do noso rico patrimonio material e inmaterial ós que veñen despois de nós". Se cadra é verdade. Se cadra, somos como as nosas aldeas.

23 comentários:

Silvio Falcón disse...

Cada un ten a súa terra, e ten que querela... esté onde esté.

Unha aperta dende Barcelona

Anônimo disse...

Graciñas polo teu artigo. Unha aperta.

Marcos Valcárcel López disse...

Querida Débora: supoño que coñeces ben o fermosísimo texto de Otero na súa viaxe a Bos Aires e o mapa do Fontán. Cando abre o mapa diante dos emigrantes galegos e se achegan as velliñas, coas bágoas nos ollos, cada unha en busca do seu Nigueiroá particular: "E cando no balbordo das conversacións e lembranzas puido franquear un camiño, unha señora velliña co seu sombreiro e abrigo doutro tempo, chegándose guiada porun instinto de amor, bicou longamente un nome no mapa...".
Isto foi en 1947. Se don Ramón vivise hoxe xa non precisaría levar mal envolto o mapa de Fontán. Levaría un portátil e conectaríase a Internet e buscaría unha das moitas páxinas web que levan a Galicia no corazón. Páxinas como a que fai Xavier dende Sandiás. E moitas outras. A que esperan as institucións para potencialas (mantendo a súa plena liberdade, por suposto) e apoialas con todas as súas forzas? Están a facer o que a propia Xunta debía impulsar cos seus propios medios en pro do recoñecemento de noso. Noraboa Xavier. Noraboa Débora.

Anônimo disse...

Querida Débora:
Este relato pareceume fascinante. Encántame o agarimo que lle pos a todo o que contas cando falas das túas vivencias relacionadas coas túas raíces galegas. Es moi afortunada ao levar experiencias dos dous lados do Atlántico! Tes razón cando dis que "se cadra somos como as nosas aldeas", sobre todo se a nosa infancia abrollou nelas, no teu caso, Nogueiróa. NORABOA!
Unha aperta, linda torre
Yoli* :-)
MORALLA
(só me deixa publicar como anónimo, pásame con moitos blogs)

paideleo disse...

Tés razón: hai que coñecer e amar as raigames...O malo é cando tés familia de orixes distintas.

Torreira disse...

Torre,tiñas que emprestarlle as cores a moitos que non valorizan o propio

A Raíña Vermella disse...

Eu sempre fun de cidade, a miña relación co que sería a miña aldea (a da miña nai) foi fugaz e escasa, e non me deixou moito pouso. Pero se cadra este alleamento fai que a miña visión da aldea (así, en xeral)sexa diferente. Por unha banda fálase do despoboamento das aldeas, da perda do xeito de vida rural, pero por outro non se poñen medios para evitalo, para facer que vivir no rural sexa cómodo agradable e sobre todo posible economicamente. Un bico

torredebabel disse...

Graciñas Silvio polo teu comentario. Penso eu que moi errada é esa idea de que os galegos que emigraron non querían á sua terra. Ben o sei eu que vin e mamei a morriña, a pena, a memoria amorosa e sobre todo o intenso amor pola terra que eu sinto miña, tanto coma esta cidade de Bos Aires na que nacín.

Graciñas Xavier sobre todo polo que fas e, con iso, dando exemplo dun xeito fermoso do amor polo noso lugar. Como xa dixo Marcos: "Noraboa Xavier"!

Marcos, qué ledicia a referencia que fas. Non coñecía a historia pero fun buscala e atopei que pode lerse nesta páxina de internet: http://www.arrakis.es/~trasalba/O_Fontan/O_Fontan.html Sen dúbida, as palabras que citas son as más intensas, as mais sentidas, pero todo o texto merece ser lido. Tes toda a razón en que hoxe os tempos son outros e os mapas de papel perderon contundencia fronte á enormidade da rede. Pero eses velliños, como o da velliña co seu sombreiro e abrigo doutro tempo, non saben de internet, nin de páxinas, nin de modernidade. Lembro ainda o día que fun onde a miña avóa (ten 90 intensos e fermosos anos) cun pequenísimo mapa baixado dunha web onde figuraba non só Nigueiroa senón os veciños. Quedou abraiada, conmocionada, pasaba os dedos, contaba historias pero non foi quen de entender qué era iso da internet. Sen embargo, quedoulle agradecida para toda a vida.

Benquerida Moralla! non fai tanto tempo que sinto que son "afortunada" por levar experiencias nas dúas beiras. Non é o sentimento maioritario dos galegos na diáspora. Moito mal fixeron nesas almas os chistes de galegos, a pobreza, a experiencia de moitos anos vivindo en terra allea... Hai moita dignidade por sementar fora da terra. Xentes coma ti, coma Marcos, coma Xavier e cada un dos amigos que veñen por acá, co seu talento, coas suas palabras, co seu coñecemento sodes dunha axuda enorme. Xa chegará o día en que podamos implementar contactos máis fluidos para eliminar os prexuizos nas dúas beiras. Coma sempre, grazas!

Graciñas Paideleo! sinalas un ponto coñecido acá, as familias de orixes distintas. Sempre conta a escritora María Rosa Lojo que das moitas orixen que chegan a ela non sabe ben por qué tivo máis afinidade coa galega. A miña hipótese é que é a terra a que nos imprime pegadas. Por iso, cando adultos, recoñecémonos fillos de unha ou varias aldeas.

Graciñas benquerido Torreira! se cadra, a non valorización do propio é un xeito de non valorización de nós mesmos. Algo diso contaba con moito máis talento SuroEste fai uns días. Insisto, hai moita dignidade por sementar. E tamén moita xente facéndoo estupendamente. Niso, penso eu, a clave a deixou A Raíña Vermella: "Facer que vivir no rural sexa cómodo agradable e sobre todo posible economicamente". Sen iso, non hai volta á aldea, nin nacementos, nin reactivación, nin nada. So un futuro de vellos con data de caducidad. E unha data bastante próxima...

Mr Tichborne disse...

Todos temos a nosa Nigueiroá. Tolstoi tiña razón.

Anônimo disse...

Eu teño a sorte ou desgraza de vivir no mesmo sitio cos meus antepasados e iso axuda pouco a apreciar a valía do que nos rodea.

Anônimo disse...

Gracias polo piropo que me deixaches ;)
Eu penso moito no contrasentido cultural no que caímos decote no mundo contemporáneo. Por un lado, idealizamos "a aldea", na publicidade, nos almanaques, na literatura... aparece sempre como un ideal de vida san, confortable, relaxada. Natural.
Sen embargo, dámoslle as costas sitemáticamente, xa non abandonándoa en busca de unha "vida mellor" ou simplemente "traballo", sinon destruíndoa (alomenos en Galicia) con un urbanismo e unhas edificacións que a desnaturaliza, apostando por productos alimenticios que nada teñen que ver co que se colleita nas aldeas, desexando que se contrúan novas grandes vias de comunicación entre cidades que van destruíndo pouco a pouco a natureza rural.
Un contrasentido do que nos arrepentiremos como sociedade, tan seguro como que os cambios rápidos, tamén pasan rápido.
Unha aperta.

Anônimo disse...

Pero que blog tan bonito tan precioso. E

Anônimo disse...

(era eu no anterior).
E

Nébeda Piñeiro Barros disse...

E que ben escribes (qué envidia cochina).


Que o teu blog siga así de adorable. Tes unha nova lectora.


Saúde e saúdos!

(antes era eu)

Mario disse...

Pois non é mala idea esa de recuperar a memoria das aldeas usando as novas tecnoloxías, agora que a que máis e a que menos vai ficando deshabitada. Eu veño dunha que non desaparecerá, polo menos desta volta, xa que está moi perto dunha cidade e a súa xente traballaba nos estaleiros dende antes de eu nacer, e aínda que os traballos do campo eran secundarios, seguían a considerarse aldea. O bo que ten é que a diferencia de moitas outras aldeas a militancia política e o compromiso co galeguismo sempre estiveron presentes. Eu escoiteille cousas á miña bisavoa que aínda non lle escoitei dicir a ninguén dos meus anos. Algunha vez falando con xente de alí chegamos á conclusión de que era o máis parecido que había na Galiza a ser de Macondo.

Anônimo disse...

Era imprescindible facelo, podíase empregar a tecnoloxía para salvagardar unha memoria colectiva que pode perderse en boa medida. Eu xa sempre me indignei polo feito de que as institucións nunca fixesen povo a povo un censo de mortos e represaliados do xenocídio fascista e unha memoria do xenocidio como deus manda aproveitando os miles de testemuños que pouco a pouco van desaparecendo.

lourixe disse...

Son unha afortunada sacrificada que escollín volver ás orixes familiares. O menos que podo decir é que os neo-rurais non o temos nada fácil. Para empezar, a imposibilidade das vías de comunicación, tanto rodadas como internáuticas, a 20 km dunha capital de provincia.

Anônimo disse...

Onte cando falamos, aínda non lera este texto...e pregunteiche cal eran as túas orixes en Galicia.

Onte me contestaches, pero hoxe lendo as túas palabras coñecin un pouco máis que a localización xeográfica...aquí fica a emoción.

Un bico moi, moi grande!

TXARI disse...

logo deste teu artigo, nigueiroá jâ nom caerá no esquesemento, todo ajuda a recuperar a memória e a expandir sabedoría...

Xosé Manuel Carreira disse...

Ter nacido nunha aldea é unha grande vantaxe. Adquírese unha forma de relacionamento co medio natural que é imposíbel de entender para os urbanitas puros. Os meus pais naceron e criáronse nunha aldea galega, eu nunha urbe industrial lonxe da Galiza. As nosas diferenzas na maneira de enteder a terra, o clima, a enfermidade, a morte, a familia, etc... son radicalmente diferentes e iso que pasaron moitos anos desde que os meus pais abandonaron a aldea.

torredebabel disse...

Claro Mr. Tichborne!! eu penso iso mesmo, que todos temos a nosa Nigueiroá e levamos as súas pegadas pola vida. Cando menos a min gústame moito atopar eses sinais nas persoas, esas marcas. Graciñas polo teu comentario. Tamén graciñas á randeeira pola historia: imaxino que a todos nos pasará o mesmo, a proximidade fai que todo perda o brillo que outros atopan ao lonxe. É algo parecido ao que decía F. Miguez, ese contrasentido cultural ten que ver co pouco respecto que temos do noso. Así, quedamos atrapados na trampa de idealizar o mesmo que descoidamos.
Benvida Nébeda! é fermosísimo o teu blog e moitas grazas por vir pasear a este. Será un pracer receberte cada vez que os fíos invisibles che traian por acá.
Grazas Mario! concordo contigo en que -se cadra- é neste soporte onde podemos gardar, como fai Xavier, a memoria da nosa orixe. E máis ainda, espallala! O que anticipas da túa xa é ben interesante! deberías contar máis, algo desa intensa e comprometida historia, algo da súa existencia satelital desa cidade, da xente que traballa nos estaleiros... anímate con esa Macondo galega que eu xa estou enganchada!
Benquerido moucho_branco! ás veces, as mellores ideas son as máis doadas e baratas de facer e, por iso mesmo, pode que menos feitas. O tema que apuntas é unha obsesion para min: as voces que se apagan cada vez que un velliño morre e todas as memorias que se leva á sepultura sen que podamos voltar a esa información nunca mais.
Ola lourixe! é doado de imaxinar que sexas "afortunada sacrificada" vivindo no mundo rural. Parte dos problemas xa quedou dito por ti mesma: vías de comunicación. E tanto mais!! Quexámonos como sociedade pero pouco facemos por transformar esa realidade que non nos gusta.
Benquerida Jan!!! que ledicia esa posibilidade de falar e escribir en vivo e directo grazas a estes aparellos, é coma se estes cables e máquinas fixeran posible que o Atlántico desaparecera e Galiza e Bos Aires se fixeran tamén veciñas xeográficas. Graciñas por esa posibilidade!!!
Graciñas Txari! ese comentario que fas é tan agarimoso, tan cálido, tan próximo como todo o que escribes no teu blog. Tes razón, ata as cousas mais sinxelas axudan a recuperar a memoria.
Graciñas Mendinho polo que apuntas. Eu mesma atopo o mesmo na miña familia: os que viviron na aldea teñen un vínculo coa vida e coa morte, coa natureza e cos ciclos da vida moito menos traumáticos dos que temos os nados nesta megalópole. Iso mesmo quería eu contar, as pegadas que deixa en nos o lugar onde nacemos... Grazas a todos! Son estas verbas o mellor de cada artigo!

David disse...

Pois eu nacín xa na cidade, mais teño a sorte de ir polas miñas aldeas bastante a miúdo :D
O tema das novas tecnoloxías é moi interesante, sería unha forma excelente para non perder as nosas tradicións. O problema é que hai que facelo canto antes, e a maior parte da poboación non está suficientemente concienciada...

Mrs.Doyle disse...

O importante non é onde naces, o importante é onde te "fas".
O nacemento é casual e non depende de nós. Nós somos de onde queremos ser e queremos ser dun lugar no que encaixamos tan ben como o fai o zapato de Cincenta...
En nacín na Coruña, Galiza e síntome moi galega, síntome tan coruñesa como de calquera outro lugar da Galiza e tamén me sinto doutros lugares anque non nacera, non me criara neles (como Irlanda)e incluso non os coñeza ainda (como Arxentina).