2mil9

Graciñas a cada un de vós.
Graciñas por estares. Por escribir.
Graciñas por vires por aquí.

Apertas ao lonxe e que teñades un Ano Novo cheo de goce e risos!

Un espazo para a túa creación

Saúdo con ledicia a chegada do blog da Editorial Galaxia que, como antes o de Xerais, deixan achegarse ás novas da vida editorial. Gustame mergullar pola cociña dos libros, sobre o que pensan e pescudan os editores, sobre aquela alquimia que fai posible que unha chea de follas de papel rematen sendo un volume.


Con todo, o recanto que mais que entusiasmou foi o chamado Un espazo para a túa creación que non é outra cousa que unha fiestra á edición para todos os que coma vós contades historias con xeito e con estilo. Anímovos a mandar eses escritos: o benquerido SusoLista, Torreira, a única SaraJess, Mr Tichborne (que xa sabe destas cousas), Besbe, Homes de pedra en barcos de pau, X, Anton e Marisa... e todos, que dende logo esquezo moitos.

Dalgunha maneira, estes nosos blogs están chamados a ser os primeiros espazos de publicación para moitos de vós.

Dionisia

Dionisia López Amado
1928-2008

“Morreu Dionisia”. A voz triste, apagada pola pena, espallouse por ducias e ducias de teléfonos e móbiles, nunha fin de semana apocalíptica, na que un dioivo caeu sobre a cidade de Bos Aires. Se cadra, houbo quen recebiu a espantosa nova con sorpresa, con pasmo. A morte estivo sempre nas antípodas da vitalidade da galega Dionisia López Amado, integrante das Nais da Praza de Maio e fundadora da Comisión de Familiares de Desaparecidos Españoles, que levaba máis de 30 anos buscando ao seu fillo Antonio. Outros sabían do malestar repentino na metade da semana, da consulta aos médicos, da peritonite e da gravidade do posoperatorio.

Dionisia López Amado falaba con enerxía e sorría con picardía. Tiña unha voz na que o fume do tabaco deixara un ronroneo que, no seu falar, era agarimoso. Cantaba con ledicia e non era extraño vela bailar nos actos e festas da colectividade galega en Bos Aires. Amiga, confidente, nai de todos e avóa dos mais novos. Dionisia foi unha homenaxe á vida ao longo de 80 anos. E vivirá, dende logo, máis alá das circunstancias do seu corpo. Porque a vida é moito máis cunha chea de órganos. É un compromiso.

Paxaro amarelo

As mulleres da miña familia cosían como quen respira. Cosía a miña avóa. Cosía a miña nai e tamén a miña madriña. Semellaba que non aprenderan nunca, que ese coñecemento, esa capacidade para facer duns trapos un vestido sinxelamente viña con ela.

Teño unha foto de nena cun mandil a raias feito pola miña avóa. Teñoas co vestido da Primeira comuñón, feito pola miña nai pero tamén as dos quince anos co traxe longo, en raso branco, todo bordado en pedriñas coas que -queixabase mamá- perdera a vista. Roupas, bonecas, bolsos... todo podía sair desas mans.

Miña irmá pequena e mais eu fumos "al corte" de nenas. Aquí, ninguén vai aprender a coser, aquí vaise ao corte. Pois alá fumos as dúas pero seica a maxia perdérase no barco ou quen sabe onde porque nin ela nin eu fumos quen de dar vida a aqueles vestidos, aqueles bonecos, manteis, sabas, chaquetas. Eu non pasei dalgunha falda e dun bolso. Pouca cousa para tan enorme tradición...

Nestes días, a mestra do meu fillo mandou no caderno o debuxo dun disfraz de paxaro. Non ten moito que facer porque é certamente sinxelo e básico. Para nais modernas, que traballan, pensei. Para nais modernas, que non saben coser como as de antes, pensei. E mesmo sen saber, mesmo sen a maxia que souberon reproducir as xeracións de mulleres que están antes de min, eu púxenme cos moldes e coas agullas. Se cadra, non é bonito, pero para iso chega ben co neno que o leva.

Unha horta urbana

Ben mirada, a horta que a miña avóa fixo medrar na casa de Mar del Plata foi unha das moitas maneiras da resistencia. Resistencia á vida urbana que a levou da súa aldea. Resistencia ao barrio de clase media alta na que cada xardín semellaba estar concursando por ser o mais distinguido. E tamén resistencia á modernidade e xuventude das fillas e dos netos que preferían a herba lisa para asolearse nela ou para xogar. "Quite a horta, mamá -pedíanlle-. Metemos unhas flores aquí e outra alá". Pero ela argumentaba que flores xa as había abondo.

E non lle faltaba a razón. Porque na horta tanto medraban tomates e berzas, coma rosas e unha camelia vermella que nunca se adaptou ao clima frío e tan húmido daquela cidade. A horta achegaba e integraba a obriga do traballo, o seu rítmo cotián, o peso de non ser quen de fuxir del; pero tamén o goce do lecer, o tempo perdido (deixado) na contemplación dunha flor, as louvanzas apañadas grazas ao ramo feito na mañá.

Houbo horta en Mar del Plata mentres houbo enerxía para coidala. Erguíase cedo a miña avóa, co sol literalmente, a sachar nela, a extirpar as herbas, a trasplantar as plantas que saían onde nin debían, a apañar limóns ou tomates, a atar as ponlas cunhas cintas feitas esnaquizando calquera trapo.

Regaba e coidaba do que alí había cunha mestura de amor e tedio. Quexábase moito a miña avoa da terra que tiña metida nas mans todo o día, todo o ano, a vida enteira. Pero pouco facía por deixar de tela.

A horta esmoreceu. Gañaron as herbas lisas e as flores decorativas. A casa de Mar del Plata xa non existe. E -ainda que me visita en soños- eu boto de menos á miña avóa. Con todo, atopei unha horta. Está na fronte dunha casa vella, a tres rúas daquí. Mentres outros neste barrio porteño pagan sofisticados xardineiros, alí medran un mandariño e un limoeiro mesturados con azucenas e rosas e tomates. Lazos de pano rachado manteñen quietas as ramas bordando un caos de cores e de formas. É desequilibrada e farturenta. É unha horta preciosa.

Risos, bolsas e sombreiros

Non lle sei o apelido porque sempre foi Dona Rosa a de Senén. Senén non era o home senón o fillo. Ou pode que un dos fillos, tampouco o lembro ben. Home non tiña. Con toda seguridade. Semellaba viuva ainda que -por veces- podíase pensar que o marido se perdera dalgunha das maneiras nas que se esquecían daquela as xentes non queridas.

Todos a chamábamos Dona Rosa, os maiores e os neno. Só a miña avóa tiña licencias abondo para chamala Rosa. Tanto formalismo, con todo, derrubábase na súa presencia: dona Rosa era a mellor contadora de chistes do mundo. Non eran como esas bromas humillantes para alguén, desprezativas ou salvaxes. Ela o que facía era lembrar os paos da vida dun xeito divertido. E certamente moito rían as mulleres, naquelas visitas que facía á casa da rúa Aragón, en Mar del Plata.

Ademáis de encher as casas amigas de risos, Dona Rosa agasallaba bolsas e sombreiros. Nós tiñamos unha chea deles, moi xeitosos por certo para unha casa na praia, como era aquela na que pasabamos os tempos do verán.

Ela mesma os facía. Despedazaba as bolsas plásticas da leite en cintas que logo tecía con coidado, atendendo aos colores e formas. Os chapeos tiñan xenerosas abas que nos coidaban do sol e as bolsas tiñan usos varios. Sempre eran pezas en cores branco e azul, porque así eran os sachets que ela non tiraba. Onde vai toda esta historia... Hoxe chámanlle reciclaxe e hai quen pensa que o inventaron nestes anos listos que aprenderon ecoloxía no instituto e espelidos deseñadores de moda.

A saúde dos enfermos

A industria farmacéutica gasta case dúas veces máis en publicidade que en investigación.

Ibupirac cada seis horas se me doe a cabeza, ou o corpo.

No 2007, o total das vendas farmacéuticas mundiais medrou un 6,1%, até os 681 mil millóns de dólares. A publicidade converteuse nos últimos anos na parte máis importante do investimento da industria farmacéutica, por enriba da investigación. Dende 1995, o persoal investigador das compañías farmacéuticas líderes nos Estados Unidos (que conta coa maioría das empresas máis fortes do sector) diminuíu un 2%, mentres có persoal de márketing aumentou nun 59%.



Febratic cada seis horas se o neno ten febre.

Unha investigación realizada no 2006 pola asociación Consumers International revelaba que a industria farmacéutica gasta casi dous veces máis en publicidade que en investigación e desenvolvemento. Pero o máis rechamante é que o informe tamén evidenciaba a carencia de información pública en relación aos 60.000 millóns de dólares que gasta cada ano o sector na promoción de medicamentos.

Nebulizacións con dez pingas de salbutamol cada catro horas se non podo respirar.



Dende que as empresas farmacéuticas non poden facer publicidade directa de medicamentos con receita aos consumidores da Unión Europea, os seus intentos para promocionar os seus produtos volvéronse máis enxeñosos. Utilizan puntos neurálxicos como grupos de pacientes, estudantes e farmacéuticos, xunto con tácticas publicitarias moi estudadas, e podería dicirse pouco éticas, usando sobre todo Internet a través de foros o de páxinas web de información sobre os medicamentos.

Efedrina cada catro horas para a gripe.


Ademáis, as empresas botan man dunha gran variedade de técnicas especiais cuxo obxectivo é o mesmo: aparentar que ofrecen toda a información dispoñíbel sobre as enfermidades “modernas” (sobre todo as chamadas enfermidades de estilo de vida, tales como o estrés ou os malos hábitos alimenticios), e crear demanda entre os consumidores que esixen solucións doadas e inmediatas
a esas doenzas. *

E todo sen ir ao médico.

* ANOSATERRA Nº1.323
5-10 de setembro de 2008

Milanesas

Se llo preguntades a calquera neno. Se llo preguntades ao primeiro home que camiña pola rúa. Se llo preguntades aos camareiros afeitos a apuntalo na memoria. A comida preferida neste recanto do mundo non é nin o asado, nin as empanadas do norte, nin o cordeiro patagónico, nin as pastas ou a pizza. O que todos queren, o que sempre se pide, o que sempre temos no freezer son as milanesas.

De vaca ou de pito, as milanesas non son máis cunha lámina de carne bañada en ovos e logo en pan esmagado para, finalmente, fritilas no aceite dun lado e do outro. Hai quen escolle facelas de bola de lomo e hai quen merca só cuadrada. Hai quen as fai da pata do pito e hai que non as come se non son do peito, aquí chamado pechuga. Na casa, os ovos mesturábanse con leite para non gastar tantos. Outros tamén empregan fariña e hai quen adoita condimentalas con allo, perexil e pementa.


As milanesas cómense con patacas fritidas, para ben ser. Pero cun puré de patacas (ou de patacas con cabaza), cunha ensalada ou mesmo só con ovos fritidos tamén vai. Se se lle mete tomate, xamón e queixo por riba e se quenta no forno, chámase milanesa a la napolitana. E nos tempos da vida light, existen as milanesas de soja, as milanesas que non se cocen no aceite e tamén as milanesas de peixe.

Os meus nada sabían das milanesas cando saíron do Porto de Vigo. Por iso, cando chegaron ao comedor do barco para cear e atoparon ese anaco de carne envolvido en pan, Pepe achegouse á nai e aos irmáns pequenos e dixo alporizado: "Non comades isto que é carne de cabalo!!". Logo, explicou que vira como algúns cabalos eran subidos ao barco e por iso -deduciu el- aquelo que tiñan diante nos platos non podía ser outra cousa que a carne dura deses animais, disimulada co pan.

Os pequenos, coma sempre, non atenderon aos seus razoamentos nin indicacións e comeron canto quixeron do asunto ese que sabía de perlas. Pero a nai non. "Cachicha! eu non quería comer carne de cabalo!!", lembraba décadas despóis Gerónima o noxo que sentiu coa idea de meter aquelo pola boca. Ainda tiña algunhas semanas por diante, de agua salgada e paciencia, para chegar a Bos Aires e saber das milanesas.

A lenda do Bar do Galego

Na época na que don Emilio Sangil mercou o bar no que ainda traballa, Palermo era un barrio de obradoiros e fábricas, de xentes de acordar antes que o sol e de marchar cando xa é noite. Ninguén podía saber daquela que catro décadas despóis, todo mudaría tanto.

Pode que por iso, dixo que non. E con só tres letras deu comezo a unha lenda. A lenda do Bar do Galego. Convídovos a coñecela.

O conto di que un empresario máis que millonario mercou todas as casas e propiedades que se atopaban ó redor das súas oficinas e non deu crédito cando o seu avogado contoulle que o bar da esquina non se vendía.

O empresario mandou entón ao seu socio que deixou no bar un cheque asinado pero sen números. Que o dono puxese a cifra que considerase abondo para pagar o solar. Pero o home, un vello, non vendía.

Farto, o empresario foi el mesmo onda o vello. Falou, argumentou, seduciu, convidou, ameazou. E nada.

O Bar do Galego, tal o nome que leva a falla de nome ou dun nome menos claro, fica na rúa Bonpland e Honduras do barrio de Palermo. E a lenda é tal real como o propio bar, o propio dono e ese non de seu.

Hai dez anos, o empresario Eduardo Eurnekian foi beber un café alí. Levaba un maletín cheo de dólares (entre 800 mil e un millón). O bar non valía tal, pero o empresario non aturaba que o vello galego non llo vendese.

O galego chámase Emilio Sangil, ten 78 anos, e chegou á Arxentina nos anos 50. Din os veciños, que Sangil -diante daquel maletín cheo de cartos- respondeu: “Antes de venderlle este bar a vostede, fágolle unha praza aos nenos do barrio”. E non vendeu.

Contan que ainda hoxe, de cando en vez, alguén que non coñece a lenda, quere saber se o bar está á venda. “Aos meus 78 anos, non teño interese de vender, a esta idade non quero máis aventuras”, dixo Sangil á prensa. E engadiu: “Este bar é unha parte da miña vida”. Unha vida que non se vende, nun mundo no que todo ten prezo.

Máquinas de sandar

Busquei no diccionario, coma sempre fago ao escribir, se a palabra quirófano estaba ben escrita deste xeito en galego. Estaba, certamente. O caso é que na frase que se engade como exemplo para reforzar o sentido di: “A operación foi sinxela: só estivo media hora no quirófano”. Eu estiven en total tres horas e media. Foi o venres. E penso que o tempo de estadía non sempre será sinónimo de complicación.

A primeira vez que entrei nun quirófano foi para parir ao meu fillo. Daquela, pensaba eu que parir é parir e as cesáreas son un xeito de nacer pero non de parir. Agora penso distinto. Foi en setembro do ano 2004, o hospital non permitía que os homes acompañasen ás mulleres nunha cirurxía desta clase pero a doutora Ortega permitiu que o pai de Santiago -e o meu anxo da garda- estivese alí, apertándome, dándome azos, dicindo que todo estaba ben.

Os médicos escoitaban música. E falaban. Cotilleaban sobre alguén, rían. Coma calquera no seu traballo, digo eu. E a min chamoume a atención tanta normalidade.

O venres estiven soa. Non era unha cesárea, non había neno, non estaba o meu home, e eu tiña moito moito medo. Unhas instrumentadoras colléronme a man. Un contacto humano, unha maneira da compaña. O cirurxano dixo que non era nada, que se cadra podía marchar á casa esa noite. E chiscou un ollo.

Toca agardar. E andar con coidado co brazo esquerdo. O malo do ateísmo relixioso e científico é que, claro, vemos máis aos homes e ás mulleres que aos todo-poderosos médicos que nos poden salvar a vida. O bo do ateísmo relixioso e científico é que había homes e mulleres aos que ver. E non só máquinas de sandar.

>>>>>> Sabiduría

Ela non o sabe. Non-o-sei. Pensa un anaco pero non o sabe. Se cadra, sorprendeuna o tío coa pregunta. De onde sairía? Non o viu chegar. Pode que non chegase, claro. Pode que estivese alí sempre. Hai cousas que están sempre. A rúa está sempre. Os coches tamén. O cartón non e a xente tampouco: hai días que está e outros que non está, e así. Onte a vella da casa amarela non estaba. Ela sí que non estaba. Porque se está sae, e se non está, non sae. Eu deixo o carro na beira do bulevar, achégome e ollo pola fiestra. Ver non se ve nada, pero ela veme a min. Dalí a pouco sae cos cartóns. Ola, di. Eu digo ola tamén pero non me sae moito volume. Ela fala forte, a vella da casa amarela é como a radio do Diego cando lle dan á rodiña da voz.

Non sei o que di este home porque fala moito e eu pérdome. O cartón tamén é como a xente. Ás veces está. E outras non. Se chove non, porque non vale mollado e os do camión non o mercan. Ela sabeo todo do cartón: sei atopalo no lixo, sei desarmar as caixas e sei dobralas e amorealas. Sabe chegar a primeira á porta do Carrefour e remexer nos colectores. Sei adiantar na avenida co carro moi rápido, moi rápido, e non me importa se o bandullo se pon duro. Eu sei chegar a primeira e encher o carro dos mellores cartóns.

Cantos anos tes? Ela di que trece ou así. Non dí que non se lembra. Queres o neno? Ela non o sabe. Non-o-sei. O home tira dun peto da chaqueta un pequeno cartón branco. Esténdello e como ela non fai aceno de collelo, pousallo na man. Dille que o pense, que son moitos cartos, pero ela non sabe o qué ten que pensar. Olla o cartón branco e os debuxos pequenos que sabe que son letras. Ela sabe que o cartón que vale é o gordo, a 20 céntimos o quilo. Tira a tarxeta e marcha. Ela sabe chegar a primeira.

Foto de Olmovich

Tempos novos

Tocan tempos de cambios. Porque, ás veces, cámbiase con toda a intención. Pero outras cámbiase sen máis, sen vontade, porque toca, porque chega esa onda e lévase todo por diante.

Cambiar é nacer de novo. E tamén morrer un pouco. Cambia o vestido este blog. Entre outras cousas.

E xa que cambia, se cadra non estea mal enfocar nas orixes, no comezo. Para non perder o rumbo. Para saber de onde é que vimos e -se se pode- cara onde imos.

Este blog comezou unha tarde, nunha cúpula que aniñaba nun piso 11 no corazón da cidade de Bos Aires. E nada disto é lirismo. Quen sabe qué buscaba eu no google cando apareceu unha páxina. Unha desas chamadas blogs. Chamábase (e ainda se chama) O Cartafol de Silencios.


Anos despóis podería enunciar varias hipóteses sobre o que me pasou esa tarde. Ía chuvia. Pero non importa moito hoxe. Nin as hipóteses nin a chuvia. O caso é que volvín alí unha e mil veces e roubei un nome: os comentarios eran chamados Fíos Invisibles e eu atopeime nela. Abrin un blog con ese nome e metín unha cita de Manolo Rivas ao tempo que escribía a páxina do día no xornal. En castelán era esa frase. Eu daquela non era quen de escribir nada, nin tres palabras en galego.

Débolle a Sara Jess un nome e outras cousas. Débolle aos blogs a posibilidade desta lingua que era miña do mesmo xeito que o pode ser unha casa na que non se habita. E outras cousas. Débolle a cada visitante os minutos que pasou aquí. Á rede, os amigos que fixen. A todos, que me deixasen pasar, ser e estar. E débolle a este blog o prodixio de que o mar se faga máis e máis pequeno. E outras cousas.

Un Nobel para as Avoas

A Asociación Avoas da Praza de Maio foi nomeada ao Premio Nobel da Paz, e a devandita candidatura foi aceptada polo Comité Noruegués do Nóbel. As adhesións resultan de suma importancia para que se recoñeza o incansable labor das Avoas na recuperación e vixencia do dereito á identidade no plano nacional e internacional. Podedes sumar o voso apoio á iniciativa a través desta campaña de adhesión, escribindo a nobelabuelas@gmail.com - incluindo o DNI- e tamén contribuír difundindo esta nova entre os amigos e coñecidos.

Escolla

- Norma, sabés como se dice Santiago en galego?
- No, ¿cómo se dice?
- Santiño

Santiago ten tres anos, moitos dentes e unha lóxica clara e precoz. Ana é unha amiga da nai e fala galego. Ana chámalle Santiño. Logo, o seu nome en galego é Santiño.


- Ma, sabés como se dice Los Bolechas en galego?
- Cómo?
- Os Bolechas

Santiago entenden que existen moitas linguas. Coñece o castelán e chámalle gastellano. Coñece o galego e -malia vivir na Arxentina- chámalle galego. E tamén coñece o francés e chámalle "como dice Florence".


- Me leés este cuento?
- En gallego o en castellano?
- Mejor este en gastellano y Los Bolechas en galego.

Santiago escolle.

Sopro de cultura galega

Para os galegos e as galegas, foi un motivo de orgullo. A posibilidade de deixar en claro que a Galiza é mais que morriña, comida, ondiñas veñen, ondiñas van. Para os locais e para os turistas, a ocasión de deixarse seducir por unha cultura cunha historia que é quen de conxugarse en tempo presente.

Hai quen pensa que -polo feito de estarmonos ao lonxe- os galegos da diáspora pensamos que calquera cousa que chegue da Galiza é boa en si mesma. Son os que só reparan niso que non temos: unha vida na terra. Son os que non lembran iso que sí temos: unha vida nunha megalópole chea de vida e de mundo (e de problemas, que tamén os temos).

Na 34º Feira do Libro de Bos Aires, a delegación galega deixou entusiasmo no ar e fame de máis.

Os escritores Francisco Fernández Naval e Ramón Caride Ogando visitaron a Sala Alfonsina Storni do café Tortoni para coñecer e falar cos integrantes do ciclo de literatura galega que alí se desenvolve. Os dous narradores e poetas achegaron un panorama da literatura galega da actualidade e salientaron a importancia da traducción para que os autores de Galicia cheguen aos lectores de todo o mundo. No remate da xuntanza, Fernández Naval lembrou que o ano antes, precisamente nesa mesma data, sabía na cidade de Bos Aires que o seu poemario Miño quedara co XXIII Premio de poesía Cidade de Ourense. Por iso, quixo compartir -nesta nova visita que o traía de novo ao mesmo sitio nos mesmos días- a lectura dun dos seus poemas.

A poeta Estíbaliz Espinosa encheu a sala Leopoldo Lugones na noite do domingo cun sopro fresco e renovador a forza de música, imaxens e verbas. Abriu a súa presentación na Feira do Libro cantando docemente e logo percorreu o que chamou as "teimas" da súa obra lendo poemas e tecendo con eles lembranzas e historias. A particularidade da súa obra e o encanto da súa ollada sacudiron os tópicos sobre a poesía e as rimas e perfumaron de audacia e enerxía os espíritos alí presentes.

De contado e no mesmo acto, a secretaria Xeral da Igualdade, Carme Adán, presentou xunto co director Xeral de Creación e Difusión Cultural, Luis Bará, a segunda edición do libro Polifonías cuios poemas foron lidos polas mulleres que integran o colectivo de galegas na diáspora Herbas de Prata. Sei moi ben que ningunha delas está afeita a falar o galego e sei ben canto esforzo e compromiso puxeron na preparación desa lectura pública. Vinas traballar coas fotocopias que conseguiron do libro ao longo de moitos días. Sei que leron nas súas casas cando quedaban soas e que -ainda cos nervios que cada unha delas levaba no corpo- gozaron dese fermoso protagonismo que moito merecen.

Un luns pola noite Eduardo Blanco Amor volveu a percorrer a cidade. Foi na presentación da reedición de La Parranda, a versión castelá de A Esmorga que o propio autor traduciu nesta cidade. O poeta Rodolfo Alonso, a escritora e investigadora María Rosa Lojo e Bará foron os encargados de lembrar non só a figura do escritor senón tamén a relevancia da súa novela e a actualidade que ainda ten, como sempre pasa cos clásicos. Antes de rematar, o funcionario presentou na Arxentina o portal Letras de Galicia que moito pode axudar á difusión da narrativa e da poesía galegas actuais que case que son descoñecidas nesta beira do Atlántico.

De Mos a Mos, Malvela ofreceu o seu último concerto na Asociación de Residentes de Mos de Bos Aires e alí fumos con Santiago a gozar un pouco da música e da simpatía destas mulleres e destes músicos que ofreceron felicidade intensa a todos cantos enchiamos o enorme salón dese centro galego. Como dixo unha das integrantes do grupo, se hai unha diferenza entre cantar na ducha e cantar como elas o fan esa diferenza ten nome e apelido: Uxía Senlle. Gozamos das Malvelas e gozamos da voz e da paixón de Uxía nunha noite intensa. E bailamos! sobre todo, Santiago.



Antes de marchar, Luis Bará tamén visitou o Tortoni e aos seus lectores galegos. Ao chegar, colleu un caderno e non deixou de apuntar -sobre todo- problemas, dificuldades e eivas. Soubemos todos nesa reunión que a única libraría galega que tiñamos na Arxentina e que funcionou ao longo de moitos anos no Centro Galego viña de pechar as súas portas porque "non daba ganancia", segundo os directivos da entidade. Foi de agradecer que Antón Rey pedise a palabra para falar tamén do que sí temos, do que sí facemos e do moito que disfrutamos todos desas tertulias.

Non foi o único que fixeron (abofé que non!). É só un percorrido polas actividades nas que eu estiven. E dende logo que todo sempre pode ser mellor. E non faltará quen cuestione e quen vexa nisto unha perda de cartos. Tampouco, como ben dixo Manuel Rivas, quen sinta arrepíos se a cultura galega sae polo mundo adiante ensinando o que ten. Eu quedei orgullosa e feliz. E non porque calquera cousa galega sexa quen de conmoverme. Só porque o que veu era moi bo.

Proxecto Identidade

« Non hai nada nela que a faga inesquecible. Non ten, por poñer por caso, un deses narices que chegan antes que os seus portadores. Hai quen dí que os homes cunha saínte xenerosa teñen unha personalidade forte e encantadora. O que con toda seguridade teñen son anos de botar unhas boas malleiras a eses que rían deles na escola ou que rumoreaban alcumes que te mexas da risa. Todos a rir menos o do nariz que padece a burla ou agasalla cunha boa zurra ao enxeñoso. Así pode que gañaran a sona da persoalidade forte. É dicir, unha proxección dos paus dados sobre o seu estilo individual. Quén sabe... Pero no caso dos galegos destas terras australes, para o momento no que o naríz principia a colonización da xeografía da faciana, a infancia é unha lembranza e pouco máis. Da infancia dela non hai lembranzas sequera. Ela non fala moito diso. »

Así comenza a historia coa que respondín un audaz convite que chegou ao meu correo o día 5 de xaneiro. Levaba por título Proxecto blogomillo e remitía Besbe. Non sei se, de todos cantos deron resposta a esa mesma carta, haberá alguén que leve menos tempo ca min empregando a lingua galega. En todo caso, non é iso o que importa. Eu só quero agradecer a xenerosidade desa arma-danzas de cabelo rizado e ollar que sabe sorir. Quero agradecer o convite e tamén a honra de ser parte. Convídovos a percorrer o Proxecto Identidade aquí.

A vida nas aldeas

«As aldeas están nun proceso de "reconversión" e, como en todo momento de cambio, nel conviven riscos e potencialidades. A inmobilidade do rural nunca foi máis que un tópico, dado que históricamente foron moitas as adaptacións realizadas e as mudanzas vividas, pero o proceso actual ten fasquías que parecen capaces de transfigurar definitivamente o mundo rural.

Como ten sinalado o profesor Ramón Villares, "se algo caracteriza ao mundo contemporáneo é esa transición dende unha civilización agraria, dun "estilo de vida" que os antropólogos teñen descuberto no mundo rural, cara unha civilización urbana, tercerizada ou pos-indutrial... o período contemporáneo constitúe, neste senso, un longo adeus, unha demorada despedida dunha civilización que xa non é".


O curioso é que "ese modo de vida que xa non é" é o que agora os neorrurais teiman en imitar en ocasións e o que os turistas rurais queren sentir durante unha fin de semana ao ano e o que, malia a todo, marca aínda a identidade do país.


Agora xa non, pero non hai moito tempo, en aldeas galegas como taraza, "había ducias de vacas varrendo cos seus rabos brancos as cunetas" (Rosa Aneiros). Teríalles gustado velo aos turistas».

Tres tempos nun só tempo: as aldeas en Galiza
Ana Cabana Iglesia
Arraianos VII - A vida nas aldeas

Bernasconi: Debuxos alende e aquende

O Prestige. A emigración. Os galegos na diáspora. O ilustrador arxentino Pablo Bernasconi puxo formas e cores a eses asuntos nosos que -máis e con maior elocuencia- falan do que somos. Fíxoo na prensa galega e tamén na prensa arxentina. E faino na prensa mundial: La Nación (Costa Rica); The Asian Wall Street Journal (Japón); The New York Times (Estados Unidos) y The Times (Inglaterra); nas revistas Rolling Stone, Nueva, Latido, Insider, PC Users, e traballa para organismos y empresas (Correo Argentino, MTV, Secretaría de Turismo, Gobierno de la Ciudad de Buenos Aires, Abuelas de Plaza de Mayo) e editoriais (Planeta, Santillana, Longseller, Sudamericana, Alfaguara e outras). Ademáis, é autor dunha chea de libros para nenos e agora publica Retratos, o seu primeiro traballo para adultos. Unha entrevista con este deseñador gráfico que, dende o sur do mundo, debuxa a realidade galega (e a de moitos outros países).


Cando foi que comezou a pensar no debuxo como unha profesión?
Cando elixín Deseño Gráfico como carreira, non imaxinaba que ía terminar sendo ilustrador, ata traballei varios anos como deseñador, pero as cousas da pouco foron dirixíndose, (ou fun dirixindo) ata o que fago hoxe. O que é importante é aclarar que eu non me considero un gran debuxante, senón un ilustrador, que é diferente. O que facemos é plasmar, gráficamente, e polo medio que sexa, ideas, conceptos, solucións gráficas.

Como chegou ao xornal La Voz de Galicia?
Foi a raíz dos premios que gañei na SND, polo xornal Clarín. Contactáronse comigo por unha nota en particular, e logo comecei a ilustrar cada vez máis seguido. Pero xustamente, a eles servíalles nese momento o meu xeito de resolver certos problemas gráficos. Depende moito tamén de quen estea a cargo do departamento de Arte, xeralmente cando os directores cambian, tamén cambia o staff de ilustradores ou se traslada cara a outra tendencia. E eu véxoo ben, é esencial ter clara a dirección, calquera sexa, consolidala, nutrila de expoñentes tanto xornalísticos como visuais. O director de arte, se fai ben o seu traballo, é quen concientemente decide isto.


Que sabía de Galicia cando ese vínculo comezou?
Non demasiado, o que se sabe en xeral dun país que non é o dun. Da pouco fun coñecendo cousas, figuras, personaxes, códigos, elementos que necesitaba para compartir unha relación cos lectores, para volver máis eficaces os meus discusos visuais. Traballo para moitos diarios ao redor do mundo, para moitos países, e trato de utilizar unha paleta de códigos que lle sexa familiar ao lector específico. Trato de mergullar no seu folclore, para aproveitar cada recurso metafórico.

Ilustrou tanto asuntos propios (como o Prestige) como temas que implicaban aos arxentinos (e indirectamente aos galegos) como a crise ou o exilio. Que características do teu traballo ou da súa mirada pensa que valoran os lectores de Galicia?
Supoño que achego certo aire, ou visión que parte naturalmente dunha orixe, un síntoma folclórico, ese estilo cambalache que nos fai tan particulares aos arxentinos. Isto vese por exemplo no libro O Diario do Capitán Arsenio, moverse cara adiante se importar o obstáculo ou os impedimentos, rexurdir da catástrofe, sobreporse ao fracaso, etc. Teño doutra banda, unha carga de acidez e humor bastante particular, que traslado aos meus traballos, en maiores ou menores doses. Involuntariamente isto transformouse no meu estilo, nunha especie de marca polos que os lectores recoñécenme.


Recebiu catro premios á excelencia na SND (Society of Newspaper Design) por ilustracións en Clarín e La Voz de Galicia. Cales foron eses traballos?
Foron varios traballos, de diferentes épocas, recordo algúns, como unha tapa que fixen para a Voz sobre o terrorismo, unha semana despois do atentado en Atocha. Outra sobre o xenial xornalista polaco Ryzszard Kapuzcinsky nun aniversario da súa morte. Outras para Clarín sobre filmar na Arxentina con dous pesos, paixón pola música, e o medo á escola. Xeralmente estes premios, fan fincapé no contexto en que foi publicada a ilustración, ou sexa, de que xeito respondeu o artista ante o requisito da nota, do texto. É moi interesante observar unha vez que sae o libro, as diferenzas de estilo e opinión que xeran unha mesma noticia. Unha vez máis, o perfil editorial define claramente as posicións, apoiado por un grupo de profesionais.


Como foi construíndo a súa linguaxe gráfica?
Sempre tiven preferencias estéticas, pintores que admiraba, deseñadores que me incentivaban. Pero o que fago, o collage, é o mellor xeito que atopei para conceptualizar ideas, para desenvolver e construír metáforas. De todos os xeitos, non foi algo que xurdiu de súpeto, senón que se foi depurando e mellorando co tempo. Gústame por exemplo Roman Cieslewicz, e a maioría da escola do afiche polaco. Gústame Raplh Steadman, Brad Holland, Joe Sorren, Calef Brown, xente que se preocupa en xeral por dicir algo, por afondar, máis aló do recurso estético, na mensaxe.


Como traballa o nacemento de cada debuxo?
Bosquexo moito, non tanto para obter resultados sintácticos, senón semánticos. Dedico un 70% do tempo de cada ilustración, ao desenvolvemento da idea. Xeralmente unha vez que teño pechado o concepto, podo prever, visualizar, como vai ser o resultado plástico da ilustración. O mecanismo estético entón, é no meu traballo máis previsible que a elaboración da idea, que presenta sempre un desafío novo.


Canta presenza teñen os ordenadores nos seus debuxos?
Penso a computadora como unha ferramenta máis, que axiliza os tempos, que optimiza os resultados, pero que non garante nada máis. Sen dúbida non é máis imprescindible que un lapis. Nas miñas ilustracións, utilizo a computadora como un elemento para terminar mellor certos detalles e aspectos, para pechar e solucionar problemas de escala, cor, textura. Pero tamén traballo moito con outros elementos (tinta, óleo, fotografías, obxectos reais, papeis, recortes) en paralelo. Estou convencido que o que debe preceder ao como, que debemos ter en claro o obxectivo conceptual antes de preocuparnos polos elementos plásticos que o xeren. Xustamente, sae agora o meu primeiro libro para adultos, Retratos onde profundo este tema, unha especie de
ensaio de técnicas diversas, axuntadas por un mesmo punto en común: a retórica.


Na súa traxectoria é notoria a presenza de ilustracións para libros infantís. Por que cres que os nenos conectan con eses personaxes?
O que podo intuír é que os nenos son realmente moi detallistas. Buscan, escudriñan cada elemento que compoñen as ilustracións, gústalles identificar as pezas, recoñecer os actores que compoñen cada personaxe. Hai pouco por exemplo, escribiume un mail un neno, quen se mostraba moi preocupado porque contara os chanzos que conducían ao castelo do bruxo na ilustración, e non eran sete mil douscentos e pico como eu especificara no texto. Este tipo de cousas pásanme todo o tempo, os nenos tómanse moi en serio os elementos que converxen nunha historia, nunha imaxe. E eu tamén.

Máis Bernasconi aquí, aquí e aquí.

No espello dunha postal

« As postais que retratan o noso país levan máis dun século a amosar unha imaxe de nós mesmos que non sempre está moi relacionada coa realidade. O antropólogo Paulo Jablonsky fixo unha primeira achega a este mundo de imaxe, e descubriu que hai constantes entre a representación da Galicia de hoxe e a de finais do século XIX.


“Na Idade de Ouro das postais, entre finais do século XIX e o final da I Guerra Mundial, existía un modelo galego de postal que foi a base da que despois se nutriron as postais do século XX. Nela amósanse figuras supostamente galegas en escenas populares, mariñeiras ou agrícolas”, explica este investigador. “Maiormente son persoas de clases baixas, no caso de que se retraten clases altas aparecen en contexto moi determinados, coma balnearios ou ceas”, completa.



No entanto a apoteose desta tendencia chegaría cara aos anos sesenta. “As persoas aparecen descolocadas, con traxes supostamente de gala imitando facer tarefas agrícolas, onda un carro de bois, unha meda ou un canastro. Tamén hai moitas bailando ou cunha parella que simula o cortexo”, completa. Para Jablonsky, esta tendencia relaciónase coa política estatal de “reducir as diferencias nacionais do Estado a elementos folclorizados coma o baile e a música”, explica, unha aposta na que tiñan un papel fundamental os grupos de coros e Danzas.



Malia ás mudanzas políticas, a imaxe que damos nas postais non mudou moito desde a fin do franquismo. A última reviravolta nesta mesma tendencia prodúcese “a finais dos noventa e comezos dos anos 2000, cun intento de voltar ao realismo costumistar recuperando fotografías antigas, onde ás veces aparecen persoas de clases sociais baixas en branco e negro, dándolle un halo de antigüidade que evita enfrontarse á realidade galega actual”.


Este antropólogo avanza a súa visión sobre como é posible que teñan variado tan pouco a imaxe dos galegos neste medio. Segundo el, “mantéñense un pouco porque, como se ve noutros planos da vida, aínda está aí unha pegada do franquismo. E iso vese especialmente no mantemento de estereotipos, sobre todo referidos ao caso galego”, explica. Para alén “desde o ámbito galego non se tomou a serio aínda o coidado da construción da identidade cultural ou nacional a través de elementos coma as postais. Levamos moitos anos de Autonomía e non ser revisaron reflexivamente os modelos tanto a este nivel coma a outros”, completa. »

Fonte: Consello da Cultura Galega
"UN PAíS DE POSTAL: Os estereotipos
que as postais amosan do noso país
apenas mudaron en cen anos"

Rosalía 21

Para os que pensan que é só lembranza. Para os que din que é chorimiqueira. Para os que a imaxinan morriñenta e cun espírito feble. E tamén para os que senten a forza indómita do seu talento e pensamento. Unha dose de Rosalía en clave de jazz.




Unha idea fantástica de Abe Rábade (piano e composición), o poeta Anxo Angueira (voz recitada), Guadi Galego (voz), Jesús Santandreu (saxo tenor), Nelson Cascais (contrabaixo) e Bruno Pedroso (batería)

Desvelo

Puido ser o motor dun coche ou o falar dalguén na rúa. Non o lembro con precisión porque o único que recordo é que acordei na metade da noite por algo indefinido, un ruido, un son infrecuente que rachou a arañeira dos meus soños e me deixou náufragando no océano do insomnio.

Quen sabe que horas serían. Claro, iso tanto ten porque, como dí unha canción da Bersuit, pola noite a soidade desespera. E quen está desvelado, sobre todas as cousas, está só.

Para loitar contra o oco e o baleiro, din en escoitar. Escoitar a noite de Bos Aires no meu barrio. Soou a banda musical da avenida General Paz, unha autovía que aperta a cidade e sinala os seus confíns de vaidosa urbe civilizada... ou iso queren creer moitos. Soou a tose dun camión -se cadra tan desvelado coma min- e soou unha radio na que ata a música que pasaban semellaba adurmiñada. Soou a pregaria tardía do can dalgún veciño e a resposta doutro, afastado, se cadra un animal onírico e non real. Soaron dous ou tres taxis deses que veñen recalar nestas rúas serenas na procura dun descanso que lles prometa que non queda moito, que xa remata o choio, que virán tempos mellores. E grilos. Din en escoitar grilos. Pareceume irreal nesta natureza de cemento, un son case surrealista. Pero claro, agora non sei se os escoitei ou se, daquela, xa estaba a durmir de novo.

Misterios en clave galega

Pezas valiosas que desaparecen, escritores mortos pero que ainda escriben, o suicidio dun importante funcionario que non está moi claro, trata de persoas, o secuestro de Manuel Rivas, ou unha familia asasinada nunha aldea galega, son algúns dos misterios que comezaremos a desvelar dende o mes de marzo na sala Alfonsina Storni do Café Tortoni.

O ciclo deste ano vai de policial e de novela negra na literatura galega. "Pensamos que, por unha banda, o traballo con novelas policiais e negras fará visibles fronte ao lector escenarios e problemáticas en parte ausentes nos textos lidos durante o ciclo pasado e, por outra, permitirá presentar un conxunto de textos e autores actuais nunca traballados formalmente en Bos Aires", explica a licenciada en Letras Andrea Cobas Carral, coordinadora do ciclo.

O percorrido por historias -as máis delas- actuais, a achega a autores novos que falan da Galiza de do hoxe en día, a ollada sobre problemáticas urbanas repetidas en calquera grande cidade pero tamén sobre crimes rurais e o fenómeno bravú, van abrir unha fiestra fantástica para asomarnos á terra tal e como ela é agora, digo eu. Será dende a nosa perspectiva de galegos na diáspora, de lectores formados na Arxentina, de herdeiros dunha tradición a dúas beiras.

Borges, Forcadela, Link, Reigosa, Borrazás, Malvar, López, Jaureguizar, Fernández, de Toro e Villar, son algúns dos nomes. Estades convidados!

Definición

« Dúas cousas ten todo galego das que non pode renegar: unha aldea e un parente na diáspora»

Arturo Lezcano González
O país concéntrico
en Gavieiro da nosa identidade nº 1

Véndenos o teu blog

A lista daquí ao lado medra e medra e iso é un sinal que eu, porque sí, interpreto como fantástico. Con todo, case nunca lembro a orixe de cada descuberta. Ás veces, son visitantes que chegan e para os que engado alí unha cadeira. Outras, son amigos dos meus amigos que, como é sabido, son amigos tamén. Algunhas achegas doumas algún artigo na prensa ou mesmo post de blogueiros.

Hoxe veño de descubrir un feixe de blogs na prensa. Foi no canal que -de cando en vez- La Voz de Galicia emprega para que os autores de páxinas fagan alí unha presentación do seu traballo. O dos medios interactivos. O dos lectores que tamén fan os xornais. O do xornalismo cidadán que tanto soa. O caso é que por esta fiestra aberta polo xornal xa asomaron moitos e a Voz tivo historias que contar. Lembro agora a da señora María Amelia de Muxía que leva o blog aos seus 95 anos.

Se eu fose xornalista dese medio, sen dúbida escribiría sobre ankami que leva un blog no que achega a súa Galiza e a Etiopía dos seus fillos. "Isto non é unha guía de viaxes, pero quizais che sirva de algo se pensas ir a Addis Abeba. É un espazo para manter o vínculo coa terra na que naceron os nosos fillos e da que, en definitiva, todos vimos. Son experiencias particulares, historias, curiosidades, lugares e persoas, comentarios sobre a actualidade, berros para chamar a atención sobre a desesperada situación de Etiopía. Un lugar que queremos compartir contigo que, por algún motivo, escribiches a palabra Etiopía nun buscador", explican.


Tamén, claro, falaría do blog Energías Renovables y Sostenibilidad Energética dun grupo de estudantes do Master en Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética (MERYSE) da USC con distintas especializacións co obxectivo de divulgar, escoitar, debater e aprender todo o que engloba a Sustentabilidade Enerxética. Segundo anotan, "a intención dos editores do blog é principalmente é a de informar, xerar debate e así, concienciar ao lector na necesidade da autosuficienza enerxética e as enerxías renovables como única fonte de futuro".



A Javier, autor do blog O románico na Gallaecia: Un percorrido pola arte románica entre Miño e Douro e outros non menos interesantes, faríalle unha entrevista sobre o seu "percorrido polas igrexas románicas comprendidas entre as cuncas dos rios Miño e Douro e que na Idade Media pertencían a Gallaecia como lugar de convivencia común".


Se eu tivese lembranzas de nena galega na terra, sen dúbida faría unha crónica moi simpática e empática sobre Wikirecuerdos que, segundo explican os seus autores, "é unha enciclopedia de contidos relativos ao consumo e o lecer dos anos 60, 70 e 80 do século XX, baseada na tecnoloxía wiki". A diferenza dun blog, esta páxina -anotan- "admite a túa colaboración para xerar novos contidos e mantén un foro aberto para discutir ou compartir sobre a nostalxia desa época". Eu nin idea, pero imaxino que hai unha chea de persoas ás que estas preguntas lle din algo: "¿Te acuerdas del álbum de cromos El porque de las cosas?¿Y de los Madelman? ¿Recuerdas con nostalgia la serie Bonanza que veías en la televisión en blanco y negro? ¿En el colegio eras de los Bonys o de los Tigretones?".

Se o convite "A vida do meu barrio contada polos seus veciños" non ten moito encanto de seu, chega con mergullar polo blog Barrio de Los Rosales para atopar nel un verdadeiro espazo de reunión, de traballo conxunto, de veciñanza no senso de vida compartida. Pódese non estar dacordo con todo o que fan, pero dende logo mentres todo enfoca no individuo illado, que alguén aposte polo benestar común non está nada mal.


Por último, se eu foxe xornalista de La Voz tamén faría por atopar o blog de Gumersindo Novoa Rodriguez que esqueceu deixar alí o enderezo. Pero como non son, como non vou escribir a historia destas páxinas, nin vou atopar ao señor Gumersindo de Uruguai, só deixo aquí este convite.